Bóg Jeden w Trzech Osobach - 3
Spory ariańskie zostały zakończone na I Soborze Konstarynopolskim (11 Powszechny, 381), zwołanym przez cesarza Teodozjusza. Uzupełniono wówczas Symbol nicejski wyznaniem Bóstwa Ducha Świętego (zob. wstęp do IX.10) przeciw tzw. macedonianom. Był to odłam semiarian, których ojcowie kapadoccy nazywają pneumatomachami, czyli duchoburcami, maratonianami — od Marathoniosa, biskupa Nikomedii, jednego z ich przywódców, lub macedonianami — od Macedoniusza z Konstantynopola, chociaż on osobiście nie głosił żadnej nauki o Duchu Świętym, ale po jego śmierci członkowie tej grupy powoływali się na jego autorytet. W listach do Serapiona Atanazy nazywa ich „tropikami”, ponieważ wszystkie wyrażenia Pisma św., z których można by wnioskować o Bóstwie Ducha Świętego, uważali za „tropy”, czyli obrazowe sposoby mówienia. Najpełniejsze wyznanie „wiary” ariańskiej spotykamy w testamencie biskupa Wulfili, ariańskiego apostoła Gotów (zm. 383).
„Ja; Wulfila, biskup i wyznawca, zawsze trzymałem się tej samej wiary i w tej jedynej prawdziwej wierze przechodzą do Pana naszego. Wierzę, że jeden jest Bóg Ojciec, jedyny niezrodzony i niewidoczny; [wierzę] także w jednorodzonego Syna Jego, Pana naszego i Boga, Stwórcę; który daje byt wszelkiemu stworzeniu i nie znajduje równego sobie. A więc jeden jest Bóg Ojciec, który jest Bogiem wszystkich, nawet naszego Boga. [Wierzę] w jednego Ducha Świętego, [który jest] mocą oświecającą i, jak powiedział Chrystus Apostołom po swoim Zmartwychwstaniu: Oto wysyłam do was Tego, którego obiecał Ojciec; wy tedy pozostańcie w mieście Jeruzalem, aż przyobleczecie moc z nieba; i jeszcze: otrzymacie moc schodzącą na was Ducha Świętego; on nie jest ani Bogiem, ani Panem; a tylko Chrystusa sług; nierówny Synowi, ale poddany Mu i we wszystkim posłuszny. [Wierzę] w Syna poddanego i we wszystkim posłusznego Bogu Ojcu, któremu jest podobny według Pisma św., któremu przez Chrystusa i od Ducha Świętego…” .
Kanony ogłoszone przez papieża Damazego po synodzie rzymskim (382) uważa się za półoficjalne zatwierdzenie Soboru w Konstantynopolu, gdzie nie było przedstawicieli Zachodu. To mają wspólnego z Soborem, że potępiają te same błędy. Posiadają wartość definicji wiary.
1. Wyłączamy ze społeczności wiernych tych, którzy nie głoszą bez zastrzeżenia, że On [Duch Święty] posiada jedną moc i jedną substancję z Ojcem i Synem.
2. Wyłączamy ze społeczności wiernych także tych, którzy idąc za błędem Sabeliusza przyjmują, że Duch Święty jest tym samym, co Ojciec i Syn.
3. Wyłączamy ze społeczności wiernych Ariusza i Eunomiusza, którzy z równym brakiem pobożności, choć w różnych słowach twierdzą, że Syn i Duch Święty są stworzeniami.
10. Jeśli kto nie przyjmuje, że Ojciec zawsze istniał, że Syn zawsze istniał i że Duch Święty zawsze istniał — sam się wyłącza ze społeczności wiernych.
11. Jeśli kto nie przyjmuje, że Syn narodził się z Ojca, to jest z Jego Boskiej substancji — sam się wyłącza ze społeczności wiernych.
12. Jeśli kto nie przyjmuje, że Syn Boży jest prawdziwym Bogiem, jak prawdziwym Bogiem jest Ojciec, i że wszystko może, wszystko poznaje i jest równy Ojcu — to sam się wyłącza ze społeczności wiernych.
13. Jeśli kto przyjmuje, że Syn, kiedy był na ziemi w ciele, nie był wraz z Ojcem w niebie — sam się wyłącza ze społeczności wiernych.
16. Jeśli kto nie przyjmuje, że Duch Święty jest prawdziwie i właściwie z Ojca, tak jak Syn, że jest z substancji Bożej i jest prawdziwym Bogiem — sam się wyłącza ze społeczności wiernych.
17. Jeśli ktoś nie przyjmuje, że Duch Święty, jak Syn i Ojciec, wszystko może i wszystko poznaje, i jest wszędzie — sam się wyłącza ze społeczności wiernych.
18. Jeśli kto przyjmuje; że Duch Święty jest stworzeniem albo że jest uczyniony przez Syna — sam się wyłącza ze społeczności wiernych.
19. Jeśli kto nie przyjmuje, że Ojciec uczynił wszystkie rzeczy, widzialne i niewidzialne, przez Syna i Ducha Świętego — sam się wyłącza że społeczności wiernych.
20. Jeśli kto nie przyjmuje, że Ojciec i Syn, i Duch Święty posiadają jedną boskość, władzę, majestat, moc, jedną chwałę, panowanie, jedno królestwo, a także jedną wolę i jedną rzeczywistość — sam się wyłącza ze społeczności wiernych.
21. Jeśli kto nie przyjmuje, że są trzy prawdziwe Osoby Ojca i Syna, i Ducha Świętego, że one są równe, zawsze żyjące, ogarniające wszystkie rzeczy widzialne i niewidzialne, że mogą wszystko, sądzą wszystko, ożywiają wszystko, stwarzają wszystko, zbawiają wszystko — sam się wyłącza ze społeczności wiernych.
22. Jeśli kto nie przyjmuje, że całe stworzenie powinno czcić Ducha Świętego, podobnie jak Syna i Ojca — sam się wyłącza ze społeczności wiernych.
24. Jeśli ktoś dzieli Boga, mówiąc, że Boga Ojca, Boga Syna Jego i Boga Ducha Świętego uznaje za bogów, i to nie z powodu jednego Bóstwa i mocy, jak wierzymy i wiemy, że przynależą do Ojca i Syna, i Ducha Świętego, i utrzymuje, że tylko Bóg Ojciec jest Bogiem i w ten sposób wierzy w jednego Boga — to wpada w herezję, a nawet wraca do judaizmu, gdzie nazwa „bogów” została nałożona i dana przez Boga wszystkim aniołom i wszystkim świętym. Lecz imię Boga, nie „bogów”, zostało nam pokazane i ogłoszone jako przedmiot wiary w Ojca i Syna, i Ducha Świętego z powodu ich jednego i równego Bóstwa. Jesteśmy bowiem ochrzczeni jedynie w Ojcu, Synu i Duchu Świętym, a nie w imię archaniołów lub aniołów, jak w swej nieświadomości [utrzymują] heretycy lub Żydzi i poganie.
Na tym więc polega zbawienie chrześcijan, aby wierząc w Trójcę to znaczy w Ojca i Syna, i Ducha świętego, byli ochrzczeni w Jej imię i wierzyli bez wahania, że Ona posiada to samo prawdziwe, jedyne Bóstwo i moc, majestat i substancję.