Strzeszczenie wiary w symbolach (1) - Najstarsze symbole chrześcijaństwa
(Wierzymy) w Ojca panującego nad wszechświatem
i w Jezusa Chrystusa,
i w Ducha Świętego,
i w święty Kościół,
i w odpuszczenie grzechów.
Drugi Symbol
Drugi Symbol, także jeden z najstarszych (grecki), odczytujemy z papirusu znalezionego w Der-Balyzeh (Górny Egipt). Papirus ten z VI wieku przedstawia liturgię z połowy IV wieku, lecz Symbol prawdopodobnie sięga II stulecia (DACL 11. 2 col. 1884):
Wierzę w Boga Ojca wszechwładcę
i w jednorodzonego Syna Jego Pana naszego Jezusa Chrystusa,
i w Ducha Świętego,
i w ciała zmartwychwstanie,
[jak wierzy] święty Kościół katolicki.
Najstarsze wyznanie wiary ormiańskie
Najstarsze wyznanie wiary ormiańskie (IV w.) mogło się dostać z Palestyny do Armenii przez Kapadocję (Hahn, nr 137).
Wierzymy w przenajświętszą Trójcę, Ojca, Syna i Ducha Świętego, w zwiastowanie Gabriela, w narodzenie Chrystusa, w chrzest, w Mękę i Krzyż, w trzydniowe pogrzebanie, w zmartwychwstanie, w chwalebne [?] wniebowstąpienie, w umieszczenie po prawicy Ojca, w groźny powrót.
Skład apostolski
Według wielowiekowego podania Apostołowie Chrystusa przed rozejściem się w różne strony świata dla głoszenia ewangelii mieli uzgodnić punkty swojego nauczania (Rufin z Akwilei - PL 21, 337). w. Ambroży również jest tego zdania (list synodu mediolańskiego do papieża Syrycjusza w 390 r. - PL 16, 1174) i podkreśla liczbę 12 artykułów odpowiadającą 12 Apostołom. PL 39, 2189 podaje kazanie z VI wieku przypisywane św. Augustynowi, którego autor twierdzi, że każdy Apostola układał jeden z artykułów. Przyjmowano tę pobożną legendę aż do Soboru Florenckiego, kiedy Marek z Efezu objaśnił łacinnikom, że ta forma Symbolu na Wschodzie nie istnieje. Krytyka historyczna udowodniła, że dzisiejsza forma „Składu apostolskiego” nie może sięgać wyżej niż ostatnie dziesięciolecia II wieku. Sto lat żmudnych poszukiwań uczonych (zob. J. de Ghellinck, „Patristique et Moyen-Age” t. I) pozwala jednak stwierdzić, że zasadnicza treść Symbolu sięga czasów apostolskich. Etapy jego uformowania podaje Denzinger-Schonmetzer (Dz. 1963) s. 20-29. Obecna jego forma jest formą rzymską z VI w. Ale tekst znajduje się już prawie dosłownie w liście Marcelego z Ancyry do papieża Juliusza I z at 337 341, jak to podaje Epifaniusz („Panarion”, Her. 72 - PG 42, 385). Tak samo Rufin („Expositio in Symbolon” - PL 21, 344 B, 356 A, 381 A) pozwala odtworzyć nasz tekst. Oksfordzki rękopis Dziejów Apostolskich z VI w. — „codex Laudianus” — podaje ten sam tekst na zakończenie.
Jest to jeden z trzech zasadniczych Symboli Kościoła zachodniego, oficjalnie używany przy udzielaniu chrztu.
Wierzę w Boga Ojca wszechmogącego, Stworzyciela nieba i ziemi.
i w Jezusa Chrystusa, Syna Jego jedynego, Pana naszego,
który się począł z Ducha Świętego; narodził się z Maryi Panny.
Umęczon pod Ponckim Piłatem, ukrzyżowan, umarł i pogrzebion; zstąpił do piekieł.
Trzeciego dnia zmartwychwstał.
Wstąpił na niebiosa, siedzi po prawicy Boga Ojca wszechmogącego.
Stamtąd przyjdzie sądzić żywych i umarłych.
Wierzę w Ducha Świętego,
święty Kościół powszechny, świętych obcowanie,
grzechów odpuszczenie,
ciała zmartwychwstanie,
żywot wieczny.