Święty Łukasz Ewangelista

     Święty Łukasz Ewangelista – autor trzeciej ewangelii i Dziejów Apostolskich, wierny towarzysz, opiekun i lekarz świętego Pawła Apostoła, patron lekarzy i malarzy (EŚ nr 10/118 z X 2001) zmarł - zgodnie z najpowszechniej przyjmowaną wersją - pod koniec I stulecia, w podeszłym wieku 84 lat w Beocji i został pochowany w Tebach. Prawdopodobnie w IV wieku relikwie jego zostały przeniesione do Konstantynopola i umieszczone w Bazylice Dwunastu Apostołów.
W IV wieku - może w związku z antychrześcijańską reakcją za panowania Juliana Apostaty, albo w VIII wieku - być może w powiązaniu z ruchem ikonoklastów relikwie św. Łukasza, a także św. Macieja zostały - jak mówi wielowiekowa tradycja - przewiezione do Padwy.
     Odnalezione - nie bez okoliczności uznawanych za cudowne - w XI/XII wieku na terenie cmentarnym znajdującym się w miejscu obecnego Prato delia Valle (charakterystycznego elementu Padwy, największego we Włoszech placu otoczonego fosą i rzędem pomników) relikwie św. Łukasza są otaczane czcią w klasztorze i kościele pod wezwaniem św. Justyny. W miejscu obecnej XVI-wiecznej Basilica di Santa Giustina kościół i klasztor istniał od IV wieku. Relikwie św. Łukasza były początkowo umieszczone w drewnianej trumnie wewnątrz ołowianej skrzyni przypominającej klatkę, od XIV wieku zaś w marmurowym sarkofagu.
     Okazała, acz mało efektowna bazylika, z szarymi ołowianymi kopułami i surową ceglaną fasadą jest przeważnie omijana przez turystów zmierzających do bazyliki św. Antoniego i do innych sławniejszych zabytków Padwy. W absydzie lewego transeptu znajduje się marmurowy sarkofag św. Łukasza z płaskorzeźbami przedstawiającymi m.in. symbol ewangelisty Łukasza (wół). Na ścianie wokół absyda umieszczono napis przypominający, że św. Łukasz jest patronem chrześcijańskich lekarzy i malarzy. Poza i ponad sarkofagiem dwa rzeźbione anioły unoszą ikonę Najświętszej Marii Panny, której autorstwo (jak wielu innych, także częstochowskiej) przypisywane jest św. Łukaszowi. Jest to Madonna Hodigitria (wskazująca drogę) pochodząca z Konstantynopola, a namalowana - jak wykazują badania przeprowadzone przy okazji konserwacji obrazu - w XI-XII wieku. Bardzo interesujące są pozostałości pierwotnej architektury kościoła, do których dochodzi się z prawego transeptu: korytarz męczenników i studnia męczenników, a także vecchia cassa - stara ołowiana skrzynia trumienna św. Łukasza.
     Relikwie św. Łukasza nie są kompletne. W 1354 roku cesarz Karol IV Luksemburczyk, król czeski, zażądał wydania czaszki św. Łukasza i relikwia ta znajduje się do dnia dzisiejszego w katedrze św. Wita w Pradze. W 1992 roku prawosławny metropolita Teb zwrócił się z prośbą do Biskupa Padwy o darowanie części relikwii do złożenia w miejscu, gdzie się kiedyś znajdowały i gdzie do dziś otaczany jest czcią pusty, uświęcony grób Ewangelisty.. Prośbę tę spełniono, przy okazji zaś otwarcia sarkofagu przeprowadzono interdyscyplinarne badania naukowe kośćca. Wyniki tych badań zostały opublikowane oraz zaprezentowana kongresie międzynarodowym, który odbył się w Padwie w 2000 r. Badania nie potwierdzają (bo nie mogą), ale i nie zaprzeczają autentyczności relikwii.